Το Νησί

Τα Πάνω Μέρη της Τήνου περιέχουν στοιχεία τοπικής φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς (τα γεωλογικά τοπία των γρανιτών, τα χωριά Βώλακας, Φαλατάδος και Μυρσίνη, ο υγροβιότοπος Λιβάδα). Συγκροτούν μέρος της αγροτικής καλλιέργειάς του νησιού διατηρώντας μια άμεση συσχέτιση καθημερινού βίου και περιβάλλοντος και αποτελούν ένα από τα λιγότερα αλλοτριωμένα μέρη από τη βιομηχανία του τουρισμού. Με βάση τη συγκεκριμένη γεωγραφία το εργαστήριο εστίασε στο στοιχείο της πέτρας. Είναι γνωστή η σύνδεση της κουλτούρας της Τήνου και των Κυκλάδων με την εξόρυξη και την επεξεργασία της πέτρας. Επιπλέον η πέτρα υπό τη μορφή γρανιτένιων ηφαιστειογενών ογκόλιθων προσδιορίζει την περιοχή των Πάνω Μερών γύρω από το χωριό Βώλακα από όπου το σχέδιο παίρνει και το όνομά του.

Το ερευνητικό εργαστήριο πραγματοποιήθηκε 17 – 27 Οκτωβρίου 2021 και έλαβε χώρα στις παρακάτω τοποθεσίες των Πάνω Μερών Τήνου: Μοναστήρι/Ξώμβουργο, Πεντόστρατο (άφιξη/ πρώτη μέρα), Μονοπάτι Φαλατάδος-Βώλακας και Οροπέδιο Πετριάδος (δεύτερη και τρίτη μέρα), Λειβάδα (τέταρτη και πέμπτη μέρα), Καλαθάς (έκτη μέρα), προετοιμασία και εκτέλεση δράση με τους κατοίκους/ Καλαθάς (έβδομη και όγδοη μέρα), επαναληπτικές πρακτικές στο Βώλακα/ καταγραφή (ένατη και δέκατη μέρα), επιστροφή.

Το Σχέδιο Βωλάξ εισάγει την καλλιτεχνική πρακτική ως «ανασκαφικό εργαλείο» ενός τρόπου ύπαρξης που χάνεται ή ανήκει σε ένα αρχαιολογικό παρελθόν, μια μεθοδολογία «αισθητηριακής αρχαιολογίας» για μια βιωματική χαρτογράφηση του φυσικού και αγροτικού τοπίου της Τήνου. Επιδιώκει να εστιάσει την έρευνά του γύρω από το στοιχείο της πέτρας σαν ένας συνεκτικός δεσμός που γεφυρώνει τόσο νοηματικά όσο και μεθοδολογικά τα ερευνητικά ερωτήματα του σχεδίου. Σχετικά με τη θεματική του Τηνιακού τοπίου, είναι γνωστή η σύνδεση της κουλτούρας του νησιού με την εξόρυξη και την επεξεργασία της πέτρας: από τα λατομεία μαρμάρου και τους μαρμαροτεχνίτες του Πύργου στο βόρειο τμήμα του, μέχρι την Τηνιακή γενεαλογία της σύγχρονης Ελληνικής γλυπτικής (Γιαννούλης Χαλεπάς, Λάζαρος Σώχος, Λάζαρος Λαμέρας). Δεύτερον, μέσα από την τεχνική της ξερολιθιάς είναι οικεία η χρηστική λειτουργία της πέτρας στο Κυκλαδίτικο περιβάλλον. Από το διαχωρισμό χωραφιών (στην Τήνο ονομάζονται σκάλες) μέχρι την κατασκευή σπιτιών, η κατασκευή κτισμάτων με λίθους «εν ξηρώ» αποτελεί μια πρακτική συμβίωσης των ανθρώπων με τον συγκεκριμένο τόπο. Τρίτον το στοιχείο της πέτρας υπό τη μορφή γρανιτένιων ηφαιστειογενών ογκόλιθων αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό στο οροπέδιο γύρω από το χωριό Βώλακα στα Πάνω Μέρη, την περιοχή όπου και το συγκεκριμένο έργο εξετάζει. Σύμφωνα με τα παραπάνω και σε σχέση με τα μεθοδολογικά ερωτήματα του σχεδίου, η έννοια της πέτρας ερμηνεύεται και ως ενσώματη αντίληψη (το βίωμα του σώματος) και ως δραστηριότητα ανθρώπινης συμβίωσης με το τοπίο. Η λέξη «Βωλάξ», από όπου παίρνει τον τίτλο του τον συγκεκριμένο σχέδιο, κατάγεται από τη λέξη «βώλος» που σημαίνει και σφαιρικός όγκος ύλης (πέτρα) αλλά και χωμάτινη μάζα η οποία εμφανίζεται μετά το όργωμα. Η ίδια η ονομασία λοιπόν του ερευνητικού έργου, και τοπωνύμιο του 8 νησιού εκφράζει τη διττή έννοια ενός τόπου ως επιτέλεση πρωταρχικής ύλης και ανθρώπινης δραστηριότητας και προσδιορίζει την ερευνητική καρδιά του έργου.